Taboe op ongewenst gedrag doorbreken

De opleiding PSA (psychosociale arbeidsbelasting) is in het voorjaar van 2018 ontworpen door Leo Keuvelaar en Robert Vleeskens als onderdeel van het programma ‘Duurzame Inzetbaarheid’. In dat programma wordt ingezet op het voorkomen van psychosociale arbeidsbelasting bij werknemers en werkgevers. Doel is dat werknemers en werkgevers zich richten op mentaal en gezond werken.

Leo Keuvelaar van KOI licht zijn visie op en aanpak van PSA op de werkvloer toe.

Welke onderwerpen vallen onder PSA?

Leo: “PSA staat voor psychosociale arbeidsbelasting. Daar valt onder:

• Agressie
• Pesten
• Discriminatie
• Seksuele intimidatie
• Werkdruk

Bedrijven zijn volgens de Arbowet verplicht om hun werknemers te beschermen tegen PSA. Zij moeten hiervoor een beleid op te stellen en ook daadwerkelijk uitvoeren”.

Waarom is PSA een probleem?

“De gevolgen van PSA kunnen ernstig zijn: psychische en psychosomatische klachten en stoornissen. Dit betekent voor betrokkenen groot persoonlijk leed. Voor de werksituatie is dan sprake van meer uitval, meer verzuimdagen, meer burn-out, hoger verloop en lagere productiviteit.”

Hoe komt het nu dat PSA zo’n grote impact heeft op mensen?

“Het blijkt dat verbaal misbruik dezelfde neurale paden ‘triggert’ als fysieke pijn, met andere woorden, het doet letterlijk pijn om verweten of vernederd te worden. Verder blijkt ook dat wanneer mensen tijdens een sociaal experiment zonder waarschuwing worden uitgesloten van een aantrekkelijke activiteit, dezelfde hersencentra reageren die overeenkomen bij pijn en trauma.”

Wat zijn de effecten op het bedrijf?

“Er zijn uiteenlopende effecten, namelijk:

• Ziekteverzuim
• Werkprestatie/creatieve inbreng naar beneden (geen FLOW)
• Werksfeer en totale productiviteit daalt
• Goede werknemers nemen ontslag
• Reputatierisico voor het bedrijf

Nederland is samen met Finland de koploper bij het pesten op het werk. In Nederland worden er ongeveer 650.000 mensen op het werk gepest. Van de 650.000 gepeste werknemers wordt er van 100.000 het leven structureel stuk en zuur gemaakt. Dat leidt volgens onderzoek van TNO Nipo tot 4 miljoen extra verzuimdagen per jaar, een kostenpost van 1-1,5 miljard euro. De Universiteit van Twente berekent de totale schade van pesten voor de maatschappij zelfs op 4 miljard euro per jaar.

FNV bondgenoten schat de kosten van PSA op zo’n euro 50.000 per PSA-geval.

Kosten voorbeeld:

• Verhoogde WIA-instroom brengt hogere premies met zich mee.
• Ziekteverzuim betekent verstoring van processen.
• Door ongewenste gedragingen zelf gaat veel tijd verloren.
• Personeelsafdelingen hebben handenvol werk aan het oplossen van de gevolgen van ongewenst gedrag, waardoor andere zaken blijven liggen.
• Wanneer het echt uit de hand is gelopen, kunnen werkgevers bij de kantonrechter rekenen op een onaangename verrassing (o.a. boetes).

"Kortom, PSA raakt niet alleen de werknemer in zijn of haar gezondheid en arbeidsplezier, maar ook de werkgever in zijn portemonnee.”

Wat is het doel van PSA?

“Ons belangrijkste doel is het doorbreken van het taboe van PSA op het werk. Er ligt als het ware een dubbel taboe op PSA op het werk. Ten eerste schamen slachtoffers zich heel erg. Zij denken vaak dat het aan hen ligt dat zij gepest worden en generen zich daarnaast voor het feit dat ze door andere volwassenen gepest worden.”

Hoe wilt u PSA dan doorbreken?

“Tegenwoordig is er veel aandacht voor PSA op de werkvloer en er is veel onderzoek naar gedaan. Daaruit blijkt dat er statistisch gezien bijna geen enkel bedrijf is waar niet PSA voorkomt. PSA is op het werk in het PSA-beleid (Psychosociale Arbeidsbelasting) van de regering opgenomen en heeft minister Asscher (Sociale Zaken en Werkgelegenheid) toegegeven dat PSA op de werkvloer een serieus probleem is.”

Wat triggert mensen precies?

“Achter PSA zit altijd één belangrijke factor: MACHT maar ook ONMACHT

Er zijn drie varianten van macht.

1. De eerste variant is een misbruik van macht. Dat zie je bijvoorbeeld bij werkgevers of werknemers die kritische of dure personeelleden wegpesten.

1. De tweede variant is een vorm van je onzeker voelen. Soms hebben mensen bijvoorbeeld door dat een bepaalde collega slimmer is dan zij. Omdat zij goed te boek willen staan bij hun werkgevers en zichzelf groter willen voelen, proberen zij door PSA hun eigen onzekerheid te compenseren.

1. De laatste variant is wat onbewuster. Als iemand buiten de groep valt, dan houden mensen vaak het negatieve beeld in stand door niet met hen te praten en over hen mee te roddelen. Zo stellen zij hun eigen positie in de pikorde zeker ten koste van het slachtoffer.

Veel slachtoffers van negeergedrag op het werk durven niet met hun omgeving te praten over wat hen binnen de organisatie is overkomen. De oorzaak is vaak schaamte, maar zich ook niet serieus genomen voelen”.

Hoe ziet de aanpak van KOI eruit?

“Wij geven presentaties over zakelijke en sociale integriteit. Door het alleen al bespreekbaar te maken, geeft het de medewerker vertrouwen dat de werkgever het belangrijk vindt. Doordat wij samenwerken met de stichting pesten op de werkvloer, onze ruime ervaring op dit gebeid en onze op maat gemaakte trainingen kunnen wij hulp bieden.”

Tot slot

Wij zijn ervan doordrongen en wij garanderen dat er in de opleiding genoeg gedaan zal worden om PSA op de werkvloer te voorkomen. “Het is van belang dat het onderwerp bespreekbaar wordt en dat werknemers en werkgevers bewust worden dat er (preventieve) maatregelen worden genomen. Verder is het programma nadrukkelijk een aanvulling op de Arbo-regelgeving en sluit aan bij de praktijk van de werkvloer, onder meer door het verspreiden van goede voorbeelden aan werkgevers en werknemers.”

Samen met u maken wij een plan van aanpak.